Khắc phục 12 hiện tượng hư hỏng vòng bi/ bạc đạn phổ biến nhất

Vòng bi (hay còn gọi là bạc đạn) là một trong những bộ phận quan trọng trong các hệ thống máy móc, giúp giảm ma sát và duy trì chuyển động ổn định. Tuy nhiên, do điều kiện làm việc khắc nghiệt, vòng bi dễ gặp phải nhiều hiện tượng hư hỏng khác nhau như phồng rộp, mài mòn, cháy, và ăn mòn rỉ sét. Bài viết này sẽ giới thiệu 12 hiện tượng hư hỏng thường gặp ở vòng bi cùng với nguyên nhân và các cách khắc phục hiệu quả, giúp bảo vệ và kéo dài tuổi thọ cho thiết bị.

1. Hiện tượng bong tróc vòng bi/ bạc đạn: Nguyên nhân và cách khắc phục

Khi vòng bi/ bạc đạn quay dưới tải, các bề mặt trong và ngoài của rãnh lăn, cùng với con lăn, liên tục chịu áp lực nén và thả lặp đi lặp lại, làm cho vật liệu dần hao mòn. Trong tình trạng này, lớp vật liệu trên bề mặt sẽ bắt đầu bong tróc ra.

Nguyên nhân:	Cách khắc phục:
Độ chính xác của trục và vỏ vòng bi không đảm bảo, vỏ vòng bi không đủ cứng Vòng bi chịu tải quá cao Trục bị lệch hoặc uốn cong nhiều Tạp chất hoặc nước xâm nhập vào bên trong Bôi trơn không đủ hoặc dùng loại chất bôi trơn không phù hợp khe hở giữa các phần của vòng bi không đúng chuẩn Bề mặt bị trầy xước hoặc có vết lõm	Kiểm tra tải trọng và xem xét lại vòng bi đang dùng có phù hợp không Cải thiện cách lắp đặt vòng bi Sử dụng thiết bị làm kín tốt hơn để tránh rỉ sét khi ngừng máy Thay đổi độ nhớt của dầu bôi trơn và dùng phương pháp bôi trơn phù hợp Kiểm tra độ chính xác của trục và vỏ vòng bi Kiểm tra và điều chỉnh lại khe hở bên trong

2. Hiện tượng ăn mòn vòng bi/ bạc đạn: Nguyên nhân và cách khắc phục

Hiện tượng này xảy ra khi vòng bi/ bạc đạn chịu những rung động nhỏ hoặc dao động liên tục trong lúc đứng yên, làm mòn phần tiếp xúc giữa rãnh lăn và các con lăn. Hiện tượng này còn được gọi là ăn mòn lắc vì tạo ra bụi mài mòn màu nâu đỏ hoặc đen.

Nguyên nhân:	Cách khắc phục:
Bôi trơn không tốt Rung động nhỏ liên tục Các phần tiếp xúc không khít nhau đủ	Sử dụng chất bôi trơn phù hợp Tăng lực ép để các phần tiếp xúc chặt hơn Kiểm tra mức độ tiếp xúc giữa các phần Thêm dầu bôi trơn ở bề mặt tiếp xúc

3. Hiện tượng mòn vòng bi/ bạc đạn: Nguyên nhân và cách khắc phục

Hiện tượng mòn thường xảy ra trên các bề mặt có ma sát trượt, như bề mặt đầu con lăn, bề mặt gờ, bề mặt túi lồng và bề mặt dẫn hướng của vòng bi. Hiện tượng này không liên quan trực tiếp đến sự hao mòn của vật liệu.

Nguyên nhân:	Cách khắc phục:
Tạp chất xâm nhập, rỉ sét, hoặc rỗ do dòng điện Bôi trơn không đúng cách hoặc không đủ Trượt do chuyển động không đều của các con lăn	Cải thiện thiết bị làm kín/ phớt để ngăn bụi bẩn Xem xét lại việc chọn loại dầu bôi trơn và phương pháp bôi trơn Vệ sinh sạch sẽ vòng bi

4. Hiện tượng nóng cháy vòng bi/ bạc đạn: Nguyên nhân và cách khắc phục

Các vòng bi/ bạc đạn, con lăn và vòng cách bị nóng lên nhanh chóng đến mức bị đổi màu, mềm ra, tan chảy và mài mòn.

Nguyên nhân:	Cách khắc phục:
Vòng bi bị quá tải (lực ép quá cao) Tốc độ quay quá nhanh Khe hở quá nhỏ Nước và tạp chất xâm nhập vào bên trong Trục và vỏ vòng bi không chính xác, trục bị cong nhiều	Kiểm tra loại chất bôi trơn và cách bôi trơn phù hợp Chọn mô hình vòng bi chính xác Xem xét lại sự lắp ghép, khe hở vòng bi và lực ép Cải thiện thiết bị làm kín để ngăn bụi và nước Kiểm tra độ chính xác của trục và vỏ vòng bi Cải thiện phương pháp lắp đặt

5. Hiện tượng rỗ vòng bi/ bạc đạn do điện: Nguyên nhân và cách khắc phục

Hiện tượng này xảy ra khi lúc vòng bi/ bạc đạn đang hoạt động, dòng điện đi qua khu vực tiếp xúc giữa vòng bi và con lăn, tạo ra tia lửa nhỏ qua lớp dầu bôi trơn mỏng. Những vết rỗ nhỏ do điện sẽ hình thành trên bề mặt rãnh lăn và dần dần phát triển thành các gợn sóng.

Nguyên nhân:	Cách khắc phục:
Vòng bi dẫn điện, tạo ra sự chênh lệch điện áp giữa vòng trong và vòng ngoài	Lắp đặt một đường tránh để ngăn dòng điện đi qua vòng bi Thực hiện các biện pháp cách điện để tránh dòng điện chạy qua vòng bi ( như vòng bi cách điện đuôi VL0241, VL2071)

6. Hiện tượng đổi màu vòng bi/ bạc đạn: Nguyên nhân và cách khắc phục

Vòng bi, con lăn và vòng cách sẽ bị đổi màu do nhiệt độ tăng và sự tương tác với chất bôi trơn.

Nguyên nhân:	Cách khắc phục:
Chất bôi trơn không tốt Chất bôi trơn phản ứng với các bộ phận, làm thay đổi màu sắc và tăng nhiệt độ	Cải thiện phương pháp bôi trơn hạn chế hiện tượng đổi màu

7. Hiện tượng gãy vỡ vòng bi/ bạc đạn: Nguyên nhân và cách khắc phục

Gãy vỡ xảy ra khi một phần nhỏ của vòng bi bị gãy do tác động mạnh hoặc tải trọng quá lớn đặt lên gờ của vòng bi hoặc phần vát của con lăn.

Nguyên nhân:	Cách khắc phục:
Vòng bi bị tác động mạnh trong quá trình lắp đặt Vòng bi chịu quá tải trọng cho phép Sử dụng không đúng cách, ví dụ như bị rơi Chất lượng xử lý nhiệt chưa đạt chuẩn	Sử dụng phương pháp lắp đặt phù hợp hơn (dùng nhiệt để nới rộng và công cụ thích hợp) Điều chỉnh lại mức tải trọng cho phù hợp Đảm bảo lắp đặt vòng bi đúng cách để gờ có thể chịu được tải

8. Hiện tượng rỉ sét vòng bi/ bạc đạn: Nguyên nhân và cách khắc phục

Vòng bi bị rỉ sét có thể thấy qua các vết rỗ hoặc các mảng rỉ loang lổ trên bề mặt con lăn và vòng bi.

Nguyên nhân:	Cách khắc phục:
Nước và chất ăn mòn xâm nhập vào bên trong Sử dụng chất bôi trơn không phù hợp Ngừng hoạt động trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm cao Chống rỉ sét không tốt trong quá trình vận chuyển Lưu trữ trong điều kiện không phù hợp	Cải thiện thiết bị làm kín để ngăn rỉ sét Kiểm tra lại phương pháp bôi trơn Thực hiện các biện pháp chống rỉ sau khi ngừng máy Bảo quản ở nơi khô ráo, phù hợp Sử dụng vòng bi cẩn thận

9. Hiện tượng vòng bi/ bạc đạn bị hỏng vòng cách: Nguyên nhân và cách khắc phục

Vòng cách có thể bị biến dạng, gãy, mài mòn, … Ví dụ các trường hợp vòng cách bị gãy thanh, biến dạng bề mặt đầu, hỏng hóc và mài mòn trên bề mặt dẫn hướng.

Nguyên nhân:	Cách khắc phục:
Lắp đặt không đúng cách (vòng bi không thẳng hàng) Sử dụng sai mục đích Chịu tải mô-men xoắn lớn Chịu tác động và rung động mạnh Tốc độ quay thay đổi đột ngột hoặc quá nhanh Bôi trơn không đúng cách Nhiệt độ quá cao	Kiểm tra phương pháp lắp đặt Kiểm tra các điều kiện như tải trọng, nhiệt độ, … Giảm rung động Thay đổi loại dầu bôi trơn hoặc phương pháp bôi trơn

10. Hiện tượng lõm vòng bi/ bạc đạn: Nguyên nhân và cách khắc phục

Các vết lõm hình thành trên bề mặt rãnh lăn hoặc con lăn sau khi bụi kim loại nhỏ xâm nhập vào.

Nguyên nhân:	Cách khắc phục:
Tạp chất như bụi kim loại xâm nhập Va chạm trong quá trình lắp ráp hoặc vận chuyển Vòng bi chịu quá tải trọng cho phép Tác động lên ống lót trục	Cải thiện thiết bị làm kín Lọc dầu bôi trơn để loại bỏ tạp chất Cải thiện quá trình lắp ráp và phương pháp sử dụng

11. Hiện tượng vết lõm Brinell giả trên vòng bi/ bạc đạn: Nguyên nhân và cách khắc phục

Đây là hiện tượng xảy ra khi có rung động nhỏ liên tục, gây mài mòn ở phần tiếp xúc giữa con lăn và vòng bi. Do tác động của rung động và lắc lư, các vết lõm nhỏ giống như vết lõm Brinell thật sẽ xuất hiện trên bề mặt vòng bi.

Vết lõm Brinell thật thường hình thành do áp lực lớn hoặc va chạm mạnh, trong khi vết lõm Brinell giả là kết quả của rung động nhẹ kéo dài mà không có lực tác động lớn.

Nguyên nhân:	Cách khắc phục:
Rung động và dao động xảy ra trong quá trình vận chuyển hoặc khi vòng bi ngừng quay Dao động với biên độ nhỏ Bôi trơn không đúng cách	Cố định trục và vỏ vòng bi chắc chắn trong quá trình vận chuyển Đóng gói riêng vòng trong và vòng ngoài của vòng bi tách rời khi vận chuyển Thêm lực ép ban đầu để giảm rung động Sử dụng loại dầu bôi trơn phù hợp

12. Hiện tượng trượt (Creep) trên vòng bi/ bạc đạn: Nguyên nhân và cách khắc phục

Hiện tượng trượt xảy ra khi có khoảng hở trên bề mặt lắp ghép và vòng bi bị xê dịch dần dần trên trục hoặc vỏ. Bề mặt lắp ghép có thể xuất hiện những vết sáng hoặc tối, đôi khi có kèm theo đổi màu hoặc vết trầy xước.

Nguyên nhân:	Cách khắc phục:
Khoảng hở không đủ để tạo độ bám giữa các phần Ống lót không được cố định chắc chắn khi lắp ghép Nhiệt độ tăng bất thường hoặc quá tải	Kiểm tra lại độ khít giữa các phần lắp ghép Cố định ống lót một cách chắc chắn Kiểm tra độ chính xác của trục và vòng bi Tăng lực ép theo hướng trục Cố định vòng bi theo hướng trục Bôi trơn bề mặt lắp ghép

13. Khắc phục hiện tượng hư hỏng vòng bi/ bạc đạn – Mẹo từ chuyên gia để đạt hiệu suất ổn định

Tóm lại, việc khắc phục các vấn đề hư hỏng vòng bi/ bạc đạn là yếu tố quan trọng để đảm bảo máy móc hoạt động trơn tru và hiệu quả. Bằng cách hiểu rõ các vấn đề thường gặp như rỗ điện, lõm, hư hỏng, mài mòn rỉ sét,.. và áp dụng các biện pháp khắc phục hiệu quả, kỹ sư và nhân viên bảo trì có thể giảm thiểu thời gian gián đoạn và kéo dài tuổi thọ của vòng bi.